Belangrijkste indicatoren
Er zijn tientallen tot honderden technische indicatoren beschikbaar op moderne handelsplatformen. Elke indicator is in wezen een wiskundige bewerking op de prijs- en/of volumegegevens, bedoeld om bepaalde aspecten van de markt inzichtelijker te maken (zoals trend, momentum, volatiliteit, etc.). We bespreken hier kort enkele van de meest gebruikte indicatoren in forex:
- Moving Averages (Voortschrijdend Gemiddelde): Hoewel niet expliciet in de vraag genoemd, zijn MA’s de basis van veel indicatoren. Een moving average berekent het gemiddelde van de koers over de laatste N periodes (bijvoorbeeld 50-daags gemiddelde). Het gladstrijken van de koers helpt om de onderliggende trend te zien. Een stijgend voortschrijdend gemiddelde duidt op een opwaartse trend, een dalend op een neerwaartse. Veel traders gebruiken twee gemiddelden (bijv. 50 en 200 dagen) – als de kortere boven de langere ligt is er een bullish signaal, en vice versa (denk aan de “golden cross” en “death cross” in aandelen).
- RSI (Relative Strength Index): Een momentumoscillator die de snelheid en grootte van recente prijsveranderingen meet. De RSI waarde beweegt tussen 0 en 100. Klassiek wordt RSI gebruikt om overbought/oversold condities te signaleren: een RSI boven 70 wordt gezien als overbought (de koers is mogelijk te ver doorgeschoten omhoog en kan een correctie krijgen), een RSI onder 30 als oversold (te ver omlaag doorgeschoten, kans op opveren). Traders kijken ook naar divergenties: bijv. als de koers nieuwe lows maakt maar RSI niet lager gaat dan eerdere lows, kan dat duiden op afnemend neerwaarts momentum (een potentiële reversal).
- MACD (Moving Average Convergence Divergence): Een populaire trendvolgende momentumindicator die de relatie tussen twee voortschrijdende gemiddelden van de prijs bekijkt. De MACD berekent meestal het verschil tussen een 12-periode en 26-periode EMA (exponential moving average), en plot daar een zogeheten signaallijn (vaak 9-periode EMA van de MACD-waarde) bij. Daarnaast wordt vaak een histogram getoond dat het verschil tussen MACD en signaallijn visualiseert. Wanneer de MACD-lijn boven de signaallijn kruist is dat een bullish signaal (momentum draait omhoog), kruist hij eronder dan is het bearish. De MACD oscilleert rond nul – boven nul impliceert opwaarts momentum, onder nul neerwaarts. MACD is nuttig om trendwissels vroeg te spotten en de kracht van een trend in te schatten.
- Bollinger Bands: Een indicator die volatiliteit meet door banden te plaatsen op een bepaald aantal standaarddeviaties afstand van een voortschrijdend gemiddeldedaags SMA genomen met banden op 2 standaarddeviaties. De Bollinger Bands zetten dus een bovenband en onderband rond de koers. Als de bands wijd uit elkaar staan, is de volatiliteit hoog (de markt beweegt veel); staan ze dicht bij elkaar, dan is volatiliteit laag (consolidatie). Traders gebruiken Bollinger Bands vaak om mogelijke omkeringen te vinden: wanneer de prijs buiten de band breekt, kan dat aangeven dat de beweging overstrekt is en mogelijk terugdraait richting het gemiddelde. Ook zogenaamde Bollinger squeezes (perioden van zeer smalle banden) kunnen interessant zijn, omdat die vaak voorafgaan aan een scherpe uitbraak (na lage volatiliteit komt vaak een hoge volatiliteit fase).
- Stochastics Oscillator: (Niet in de vraag, maar honorable mention) De Stochastics indicator vergelijkt de slotkoers ten opzichte van de recente trading range (hoogste en laagste punt over X periodes). Het bestaat uit %K en %D lijnen die tussen 0 en 100 bewegen. Net als RSI geeft het overbought (>80) en oversold (<20) condities aan. Sommige traders prefereren Stochastics boven RSI in zeer range-gebonden markten.
- Overige indicatoren: Er zijn nog talloze anderen, zoals ADX (Average Directional Index) voor trendsterkte, ATR (Average True Range) voor absolute volatiliteit (gemiddelde dagrange), Ichimoku Cloud (combinatie van indicatoren die trend, momentum en support/resistance aangeven), Parabolic SAR (geeft mogelijke draaipunten in trend aan), enzovoort. Welke indicatoren “het belangrijkst” zijn, verschilt per strategie en trader. Het is raadzaam om er een paar goed te begrijpen in plaats van alle indicatoren tegelijk op je chart te gooien.
Vaak combineren traders indicatoren. Bijvoorbeeld: men kan kijken naar MACD-crossovers voor trend plus RSI voor momentum en Bollinger Bands voor volatiliteit. Belangrijk is dat indicatoren hulpmiddelen zijn – geen magische voorspellende tools. Ze baseren zich op prijsdata uit het verleden. Gebruik ze daarom ter bevestiging of als extra inzicht, maar blijf ook naar de prijs zelf kijken.
Candlestickpatronen en trendlijnen
Candlestick charts (kaarsgrafieken) zijn de meest gebruikte grafiekvorm in forex. Elke candlestick representeert de open, high, low, close (OHLC) van een bepaalde periode (bijv. 1 uur, 4 uur, 1 dag). De “lichaam” van de kaars loopt van open tot close: een groene (of witte) candle betekent dat de koers steeg in die periode (close boven open), een rode (of zwarte) candle betekent een daling (close onder open). De “wick” of schaduw boven en onder toont de uitersten (hoogste en laagste koers) gedurende die periode.
Het mooie van candlesticks is dat ze in één oogopslag veel informatie geven en patronen kunnen vormen die een glimp geven van het marktgedrag (zoals twijfel, omkeer, continuatie). Enkele bekende candlestickpatronen:
- Doji: een candlestick waarvan de openings- en sluitingskoers bijna gelijk zijn, waardoor het lichaam heel klein is (soms een dun streepje) en er vaak aan beide kanten wicks uitsteken. Een doji geeft twijfel/gebrek aan richting aan – kopers en verkopers houden elkaar in evenwicht. Na een sterke trend kan een doji wijzen op verzwakking van die trend en mogelijke ommekeer (maar bevestiging is nodig).
- Hammer en Inverted Hammer: de Hammer is een kaars met een klein lichaam aan de bovenkant en een lange lagere schaduw (minstens twee keer de lengte van het lichaam), meestal zonder noemenr wick. Dit patroon komt typisch voor na een daling en geeft aan dat verkopers de koers eerst ver naar beneden duwden (lange onderstaart), maar dat kopers vervolgens krachtig zijn teruggekomen om de koers dicht bij de open te laten sluiten. Het lijkt op een hamertje (steel = schaduw, kop = lichaam onderaan) en signaleert mogelijk een bullish reversal. Een inverted hammer is hetzelfde idee maar dan omgekeerd (klein lichaam onderaan, lange bovenstaart) en komt ook na een daling voor, al is de gewone hammer iets betrouwbaarder.
- Shooting Star en Hanging Man: dit zijn in feite het omgekeerde van een hammer. Een Shooting Star (vallende ster) is een kaars met een klein lichaam onderin en een lange bovenstaart, meestal na een opwaartse beweging. Het duidt op een potentiële bearish omkeer: kopers dreven de prijs hoog (lange wick) maar konden het niet vasthouden en de prijs viel terug naar nabij de open bij sluiting – verkopers namen over. De Hanging Man lijkt op een hammer (klein lichaam bovenin, lange onderstaart) maar dan na een stijging, en kan een bearish signaal zijn.
- Engulfing patterns: een bullish engulfing patroon treedt op in een neerwaartse trend wanneer een relatief kleine rode candle gevolgd wordt door een grote groene candle die het gehele lichaam van de vorige omvat (van lager laagtepunt tot hoger hoogtepunt). Dit toont dat de koopkracht de verkoopkracht volledig overheerst op dag 2 – potentieel trendomkeer omhoog. Een bearish engulfing is het spiegelbeeld in een opwaartse trend (kleine groene, gevolgd door grote rode die hem overschaduwt) wat een neerwaartse omkeer kan aangeven.
- Evening Star / Morning Star: meerdaagse patronen van drie candles. Een Morning Star (na daling) is: grote rode candle, dan een kleine candle (groen of rood, vaak met gap in aandelen maar in forex minder duidelijk), gevolgd door een grote groene candle die een groot deel van de eerste rode terugwint. Dit is een krachtige bullish omkeerformatie. Evening Star is het bearish equivalent.
- Continuation patterns: naast omkeerpatronen zijn er ook voortzettingspatronen als Rising Three Methods (één grote groene, dan paar kleine consoliderende candles, daarna weer grote groene) wat indicatie is dat de trend een adempauze nam en vervolgt.
Belangrijk: een los candlestickpatroon is nooit een garantie. Het zijn hints. Veel traders wachten op bevestiging. Bijvoorbeeld, een hammer is sterker als de volgende candle ook groen sluit boven de hammer body. Context is ook alles: een doji binnen een krappe range is niet zo betekenisvol, maar een doji na een maandenlange rally op de weekgrafiek kan belangrijk zijn.
Trendlijnen: Naast individuele candlesticks tekenen traders vaak trendlijnen op de grafiek. Een trendlijn is een rechte lijn die opeenvolgende hogere bodems (in een uptrend) of lagere toppen (in een downtrend) met elkaar verbindt. Het is een visueel hulpmiddel om de trend te bevestigen en mogelijke steun of weerstand aan te geven.
- In een uptrend kun je een schuine lijn trekken onder de reeks hogere lows – deze stijgende trendlijn fungeert als een soort diagonale steun. Zolang de koers boven de trendlijn blijft en er regelmatig op terugkaatst, is de uptrend intact. Een doorbraak eronder kan een eerste signaal van trendverandering zijn.
- In een downtrend trek je de trendlijn over de dalende highs – dit is een schuine weerstandslijn. Blijft de koers eronder, dan is de neerwaartse trend intact. Een uitbraak erboven kan duiden op een omslag naar een herstel.
Trendlijnen zijn enigszins subjectief (welke punten verbind je precies), maar veel traders kijken ernaar, waardoor er een zelfversterkend effect kan zijn (als veel ogen dezelfde trendlijn zien, zullen veel orders rond die lijn geplaatst worden).
Gebruik van candlesticks en trendlijnen samen: Vaak gebruikt men candlestickpatronen juist op/naast belangrijke trendlijnen of horizontale niveaus. Bijvoorbeeld: de koers nadert een stijgende trendlijn in een uptrend. Je wacht op een signaal dat de steun houdt – een bullish candlestickpatroon bij die trendlijn (bv. een hammer of bullish engulfing) geeft extra bevestiging om een long trade te nemen, met de trendlijn als steun. Andersom, als de koers een dalende trendlijn nadert in een downtrend, en je ziet een bearish patroon (bv. shooting star) vlak onder die lijn, kan dat een kans zijn om short te gaan met de verwachting dat de lijn wederom standhoudt.
Kortom, candlestickpatronen geven inzicht in de kortetermijn machtsverhoudingen tussen kopers en verkopers, terwijl trendlijnen het bredere plaatje van de trend aangeven. Samen kunnen ze krachtige inzichten bieden over wanneer in een trend in- of uit te stappen.
Ondersteuning en weerstandsniveaus
Ondersteuning (support) en weerstand (resistance) zijn kernconcepten in technische analyse. Het zijn horizontale prijsniveaus waar de koers in het verleden meerdere keren op gereageerd heeft – als een soort vloer (support) of plafond (resistance) in de grafiek.
- Een supportniveau is een prijs waar een dalende markt herhaaldelijk bodem vindt en weer omhoog veert. Dit komt doordat op dat niveau genoeg kopers (vraag) in de markt stappen om het verdere dalen te stoppen. Je zou kunnen zeggen: “de verkoopdruk droogt op en de koopinteresse wordt sterker”, waardoor de prijs daar ondersteuning vindt. Men spreekt vaak van dat een niveau “houdt” als support. Ligt de prijs in de buurt van een bekende support, dan verwacht men dat de kans groter is dat de daling daar pauzeert of omkeert, dan dat hij er zomaar dwars doorheen valt.
- Een weerstandsniveau is het tegenovergestelde: een prijs waar een stijgende markt vaak faalt om verder te stijgen en omlaag draait. Hier zit blijkbaar veel aanbod (verkopers) die graag op dat niveau uitstappen of short willen gaan, waardoor de opmars stuit op een muur van weerstand. Koersen hebben soms moeite een bepaald hoogtepunt te passeren; dat punt wordt dan als weerstand gezien voor toekomstige rallies.
Ondersteuning en weerstand worden vaak gemarkeerd door meervoudige aanrakingen zonder doorbraak. Bijvoorbeeld, stel EUR/USD zakt drie keer in de buurt van 1,0500 en keert telkens om richting 1,10 – dan is 1,05 een sterke supportzone. Of GBP/USD stuit herhaaldelijk rond 1,3000 en komt niet hoger – dan is 1,30 een stevige weerstand.
Een belangrijke eigenschap: zodra een support uiteindelijk breekt (de koers zakt eronder), fungeert dat niveau vaak als nieuwe weerstand in de toekomst, en vice versa. Dit heet role reversal. Het psychologische idee erachter: als een steun als 1,05 breekt, zullen veel kopers die daar ingestapt waren nu in paniek uitstappen als de koers terug omhoog komt (“ik wil break-even eruit”), en nieuwe shorters zien dat oude support nu als verkoopkans. Zo wordt support = resistance. Andersom: als de koers eindelijk door 1,30 weerstand breekt naar boven, kan dat niveau bij een terugval support worden, omdat voormalige verkopers nu juist willen kopen op dat uitbraakniveau.
Ondersteuning/weerstand kan worden afgeleid van voorgaande toppen en bodems op de chart, maar ook van ronde getallen (“psychologische niveaus” zoals 1,0000 of 100,00 die aandacht trekken), voortschrijdende gemiddelden (die kunnen fungeren als dynamische steun/weerstand), Fibonacci-retracements en andere methoden. Simpele horizontale lijnen op swing highs/lows zijn echter vaak al zeer bruikbaar.
Traders gebruiken support en resistance voor handelsplannen:
- Instappunten: Je kunt kopen in de buurt van support (met de verwachting op een bounce) of verkopen nabij resistance (verwachtend dat de koers afketst). Uiteraard met de voorzorg dat je fout zit als het niveau wél breekt (daarom plaats je een stop-loss net onder support of boven resistance in zulke trades).
- Uitstappunten: Als je al in een trade zit, kunnen dichtbije steunniveaus goede plekken zijn om winst te nemen op een shortpositie (koers zou daar kunnen stuiteren), en weerstanden zijn logische take-profit gebieden voor longs. Evenzo zijn het plekken om je stop strakker te zetten of deels winst te nemen.
- Bevestiging voor andere signalen: Zoals eerder aangegeven, een candlestick of indicator signaal is sterker als het samenvalt met een belangrijk support/resistance-level. Bijvoorbeeld een bullish engulfing nét boven een bekend steunpunt geeft meer vertrouwen om te kopen, dan wanneer hetzelfde patroon in het luchtledige gebeurt.
Hieronder ter illustratie een grafiekvoorbeeld van support en resistance:
Zoals de grafiek laat zien, kun je support/weerstand ook zien als prijszones in plaats van een exact lijntje. Soms doorbreekt de koers een niveau intraday even, maar sluit eronder/boven – zo’n false break zie je geregeld om stops te jagen. Daarom werken veel traders met zones en bevestiging (bijv. een dagafsluiting boven weerstand voor geldige uitbraak).
Ondersteuning en weerstand zijn fundamentele bouwstenen in de “kaart” van de markt. Ze geven een eenvoudige weergave van waar koop- en verkoopdruk liggen. “Buy low, sell high” vertaalt zich in forex naar “kopen bij support, verkopen bij resistance” – mits de trend en context dat toestaan. Uiteraard is niets gegarandeerd; altijd wachten op price action bevestiging is verstandig. Maar trading zonder enige aandacht voor support/resistance is als rijden zonder oog voor drempels: je zult voor onaangename verrassingen komen te staan. Combineer daarom altijd je indicator- en patroonanalyses met deze horizontale niveaus voor een compleet beeld.
